Publiczna Szkoła Powszechna w Bogorii - wprowadzenie

Na samym początku, nim zacznę opisywać sukcesy i porażki w szkole dziadka Józefa i jego rodzeństwa Heleny i Jana, chciałbym przybliżyć jak wyglądała szkoła w latach 20. i 30. XX wieku.

Na mocy ustawy z dnia 11 marca 1932 roku o ustroju szkolnictwa (Dz. U. 1932 nr 38 poz. 389), uregulowane zostały podstawowe zasady dotyczące organizacji szkół. Ze względu na to, że w archiwum przeszukiwałem informacje dotyczące Publicznej Szkoły Powszechnej w Bogorii, skupię się tylko na jednym rozdziale tej ustawy tj. II. Szkolnictwo powszechne. W myśl zapisów tego rozdziału nauka w zakresie szkoły powszechnej jest obowiązkowa. Ustawa nie uregulowała jednak sankcji jakie grożą opiekunowi, który nie wywiązał się  z tego obowiązku. Być może uregulowane to zostało w innych aktach prawnych.

Obowiązek szkolny powstawał w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy siedem lat życia.

Minister Jędrzejewicz

Tego samego roku Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego - Janusz Jędrzejewicz wydał Rozporządzenie z dnia 18 listopada 1932 roku o organizacji roku szkolnego. Jednostronicowy dokument, ale jakże istotny dla zrozumienia lat nauki uczniów w tamtych czasach. Z niego dowiadujemy się:

• Rok szkolny trwa od 20 sierpnia do dnia 19 sierpnia włącznie następnego roku kalendarzowego (Paragraf 1).
• Rok szkolny dzieli się na dwa półrocza szkolne, obejmujące 4 okresy szkolne, oraz na ferie zimowe i letnie (Paragraf 2).
• Pierwsze półrocze trwa od dnia 20 sierpnia do dnia 22 grudnia włącznie i dzieli się na okresy: I od dnia 20 sierpnia do dnia 20 października i II od dnia 21 października do dnia 22 grudnia. Drugie półrocze szkolne trwa od dnia 16 stycznia do dnia 15 czerwca włącznie i dzieli się na okresy: III od dnia 15 stycznia do dnia 31 marca i IV od dnia 1 kwietnia do 15 czerwca (Paragraf 3).
• Ferie zimowe trwają od dnia 23 grudnia do dnia 15 stycznia następnego roku kalendarzowego. Ferie letnie trwają od dnia 16 czerwca do dnia 19 sierpnia (Paragraf 4).

Najważniejszymi zapisami tutaj są dla mnie paragraf 3 i 4, dzięki którym dowiaduję się o co chodzi z okresami, na który podzielony jest rok szkolny. Ponadto dzięki podanym datom jestem w stanie orientacyjnie stwierdzić w jakich dniach osoby były nieobecne w szkole.

Kolejny akt prawny, który został wydany w okresie 1922-1944 to Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 4 maja 1935 roku, z którego można się dowiedzieć, że:

• Rok szkolny trwa od dnia 1 września do dnia 31 sierpnia włącznie następnego roku kalendarzowego (Paragraf 1).
• Rok szkolny składa się z 2 półroczy nauki szkolnej oraz ferii (Paragraf 2).
• Pierwsze półrocze obejmuje I okres szkolny, który trwa od dnia 3 września do dnia 22 grudnia włącznie. Drugie półrocze obejmuje okresy szkolne II i III. II okres szkolny trwa od dnia 10 stycznia do dnia 31 marca włącznie. III okres szkolny trwa od dnia 1 kwietnia do dnia 21 czerwca włącznie (Paragraf 3).
• Ferie zimowe trwają od dnia 23 grudnia do 9 stycznia włącznie następnego roku kalendarzowego. Ferie wielkanocne trwają dni 7: od wielkiej środy włącznie do wtorku poświątecznego włącznie. Ferie letnie trwają od dnia 22 czerwca do końca roku szkolnego. Dni 1 i 2 września są również wolne od nauki (Paragraf 4).

Podobnie jak we wcześniejszym rozporządzeniu interesujące są daty i okresy na jakie dzieli się rok szkolny.

Wprowadzenie powyższych przepisów to tzw. reforma jędrzejewiczowska - od nazwiska jej autora. Przepisy reformy obowiązywały aż do czasów PRL-u. Z tego co zauważyłem, obowiązywały także podczas okupacji.

Niestety nie wiem i nie mogę znaleźć informacji jakie przepisy dotyczące organizacji szkół obowiązywały w latach 20. XX wieku. Z tego co czytałem przepisy te nie były jednolite dla kraju i wynikało to pewnie ze scalenia kraju z regionów będących pod wpływem trzech krajów zaborczych. Trzeba odszukać przepisów dotyczących zaboru rosyjskiego.

Podsumowując ten wpis, podczas przeglądania dokumentów w archiwum znalazłem takie oto dwie ciekawostki:

1. Podczas okupacji w Bogorii normalnie toczyło się życie, a na pewno dzieci chodziły normalnie do szkoły. Poza dziennikami dwujęzycznymi (polski i niemiecki) nie zmieniło się zupełnie nic. Przepisy były te same, nauczano takich samych przedmiotów jak wcześniej, dzieci nawet nie uczyły się języka niemieckiego (nie było mowy o jakiejś germanizacji). Powszechnie w szkole uczyli nas, że ze względu na atak III Rzeszy na Polskę w dniu 1 września 1939 roku dzieci nie poszły do szkoły. Prawdą jest, że dzieci w tym dniu nie poszły do szkoły, ale nie przez wybuch wojny, a ze względu na to, że zgodnie z paragrafem 4 wspomnianego już rozporządzenia z 1935 roku, pierwszym dniem, w którym dzieci szły do szkoły był dzień 3 września, a że w 1939 roku wypadał on w niedzielę, to dzieci poszły normalnie do szkoły w poniedziałek tj. w dniu 4 września 1939 roku.
2. Do czasu okupacji w szkole nie było w użyciu słowa "klasa". Zamiast tego funkcjonowało słowo "oddział". Tak, więc można było chodzić np. do oddziału I "b". Podczas okupacji, kiedy pojawiły się dzienniki dwujęzyczne pojawiło się słowo "klasa" od niemieckiego "Klasse".